Zaagje

Verspreiding en habitat

Het zaagje leeft ingegraven in het zand, vanaf in de laagwaterlijn tot op 35 meter diepte. Bij ons is het een van de weinige soorten die ook in de branding op het lage strand leeft. Je kan er dus zaagjes vinden in hun natuurlijke habitat, en niet alleen exemplaren die aangespoeld zijn vanuit dieper water. De soort heeft de voorkeur voor wateren met een hoog zoutgehalte.

Zaagjes komen voor vanaf Noorwegen en de Baltische Zee tot in Mauritanië in Afrika, ook in het westelijk deel van de Middellandse Zee. De soort heeft goede en slechte jaren en vertoont onregelmatige dichtheden: soms zijn ze massaal aanwezig, soms lijken ze een aantal jaar volledig verdwenen te zijn. In België komen ze meer voor aan de Westkust dan op de steilere stranden in het noordoosten.

4930-strand-zaagje-ogb.JPG

Herkenning

Het zaagje is makkelijk te herkennen door de sterk gekartelde onderrand van de schelp. Je moet er maar eens met je nagel langs gaan. Omdat de schelp ook langwerpig is, doet ze wat denken aan een kleine zaagje.

De top ligt duidelijk niet in het midden, en het oppervlak van de schelpen is glanzend. Maar als je goed kijkt, zijn er wel duidelijke groeilijnen te zien. De kleur van zaagjes kan sterk variëren van wit, geelachtig tot bruin en paars, vaak met straalsgewijs uitwaaierende witte of paarse banden. Bij levende schelpen zit op de schelprand nog de lichtbruine, papierachtige opperhuid (periostracum).

zaagje2.jpg

Zaagjes als lekkernij

Zaagjes zijn voedsel voor de zwarte zee-eend, de eidereend en de toppereend. Zij slikken de zaagjes in hun geheel in, terwijl platvissen en krabben dan weer de zuigbuisjes (sifo’s) afbijten. Doordat deze na zo’n 10 dagen weer terug aangroeien, zijn krabben of platvissen verzekerd van een regelmatige maaltijd. Ook de grote en glanzende tepelhoren vormen een gevaar. Ze boren een gaatje in de schelp van de zaagjes en zuigen ze leeg. Op het strand vind je vaak zaagjes met gaatjes.

Omdat zaagjes maar korte zuigbuisjes (sifo's) hebben, kunnen ze zich niet diep ingraven in de zeebodem. Op het strand slaat de branding ze gemakkelijk los uit het zand en is de kans groot dat ze worden opgepeuzeld door een meeuw of andere strandvogel. De zaagjes proberen zich daarom met hun krachtige gespierde voet snel terug in te graven, maar deze beweging vestigt nog meer de aandacht van de hongerige vogels.

In Zuid-Europa (Italië, Spanje en Portugal) worden zaagjes gegeten en verkocht op de markt en in supermarkten. Het gaat dan vooral over de nauw verwante soort het stomp zaagje (Donax trunculus), die in Zuid-Europa vaker voorkomt en afwezig is in de Noordzee. In Spanje worden ze met de hand opgegraven of met een speciale boor. In Italië, Frankrijk en Portugal vist men ze met een soort kruinet.

Ruilhandel in papieren strandbloemen

In de zomermaanden verkopen kinderen op het Vlaamse strand kleurrijke strandbloemen, zelf gemaakt uit crêpepapier. Het is een oude traditie, waarvan men de eigenlijke oorsprong niet kent. Je kan ze echter niet kopen met euro’s. Je moet betalen met zaagjes of andere schelpen. De prijs varieert nogal, en is afhankelijk van hoe makkelijk het is om het betaalmiddel te vinden op het strand: aan de Oostkust zijn er bijvoorbeeld minder zaagjes te vinden en betaal je tussen de 10 en 15 schelpen voor een bloem. Op de vlakkere stranden aan de Westkust vind je zaagjes gemakkelijker. Daar kost een bloem je algauw 50 tot en 100 zaagjes. Een kwestie van vraag en aanbod dus!